İnfaz Hukuku ve Güncel Sorunlar
Antalya AS Hukuk & Danışmanlık Bürosu olarak, hukukun her alanında güncel gelişmeleri takip ediyor ve müvekkillerimize en doğru bilgileri sunmayı hedefliyoruz. İnfaz hukukundaki güncel gelişmelerde önemli noktaları, Antalya Avukat Ayşenur Kocabaş ve Avukat Sena Demircan’ın bakış açısıyla sizler için derledik. Bu yazımızda koşullu salıverme, denetimli serbestlik, infaz erteleme ve umut hakkı gibi kavramları detaylıca inceleyeceğiz.
İnfaz Hukukunun Temelleri ve Ceza İnfazının Amaçları
Ceza infaz hukukunda, geçmişten günümüze cezanın amacı konusu sürekli olarak tartışılmıştır. Tarihsel süreçte kefaret ödetme ve intikam duygusu ön plandayken, günümüzde temel amaç, faillerin ıslahı, yeniden topluma kazandırılması ve yeni suçların önlenmesi şeklinde belirlenmiştir. Türkiye’de 2005 yılında yürürlüğe giren Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu ile önemli adımlar atılmıştır ve cezanın zalimane, insanlık dışı ve aşağılayıcı olamayacağı ve infazının da ıslah odaklı bir süreç olması açıkça vurgulanmıştır. Bu amaçların dava süreçleri ile ilgili ve bağlantılı olarak yürütülmesi gerekliliği benimsenmiştir.
Koşullu Salıverme ve Umut Hakkı
Koşullu salıverme, ceza infaz sistemimizin önemli bir parçasıdır. Anayasa Mahkemesi, cezanın sadece ibret amacıyla verilmemesi gerektiğine ve faillerin yeniden sosyalleşmesini desteklemesi gerektiğine dikkat çekmektedir. Türk hukuk sisteminde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanların bile belli süre sonra tahliye imkanına sahip olması Umut Hakkı ile ilişkilidir. Ancak bazı istisnalar da bulunmaktadır örneğin terör suçları ya da birden fazla ağır suçtan hüküm giymiş kişilerde bu süreler daha uzundur hatta tekerrür halindekilerde salıverilme mümkün bile olmayabilir bu da uluslararası sözleşmeler ile temel hakların çiğnenmesi konusuna denk gelmektedir.
İnfazda Eşitsizlik ve Yargıtay Kararları
Uygulamada, özellikle siyasi ve ideolojik sebeplerle muhalif olarak görülen suçlara uygulanan infaz sürelerinin uzunluğu tartışma konusudur. Kanun koyucu bazı suç tiplerini (cinsel saldırı, uyuşturucu ticareti, terör gibi) özellikle belirleyerek ceza sürelerini uzatmakta ki bu da cezaların kişiye değil, suça göre belirlenmesi ilkesini zedeler duruma gelmiştir. İnfaz rejimlerindeki istisnaların adil olmadığı ve siyasi nedenlerle ortaya konulduğuna ilişkin eleştiriler mevcuttur. Örneklemek gerekirse devlet ve kamu suçları olan, devlet sırları vs gibi davalara daha fazla ağırlık verip cinsel tacize kadar gelir bu konunun hukuk mantığı olarak hiçbir açıklaması olmaması , ceza kanunun kendisinin ceza mantığının ve uygulamanın işlediğinin apaçık kanıtıdır.
Denetimli Serbestlik ve Uygulamadaki Sorunlar
Denetimli serbestlik, cezaevinden çıkan hükümlülerin topluma yeniden entegrasyonunu sağlamayı hedefler. Temel olarak bir kişinin hükmünün infazının devamlılığı halidir ve kanuni düzenlemelerde bazı şartları taşıyan kişiler talep etmesiyle yararlanabilirler iyi halin değerlendirilmesi , mahkûmların kendi avukatları da olmalı ama bu mevzuatımıza ve yerel mahkeme uygulamalarında böyle bir uygulama henüz bulunmamaktadır ve de sıkıntıya sokmaktadır. Denetimli serbestlik süreleri, cezanın türüne ve bazı özel koşullara (çocuk sahibi olmak, hastalık vb.) göre değişiklik gösterir ve genel kural koşulu salıverilmeye kadar olan sürenin en fazla üçte biri olmak durumundadır Fakat ağır hasta veya yaşlı kişiler ile çocuk sahibi annelerin Denetimli Serbestliğe çıkışı hem yasa da hem uygulamada daha zor ve sıkıntılıdır . Adli tıp raporları, bu süreçte önemli bir role sahiptir ve uygulamada, maalesef bazen objektif olmayan karar verilmesi ile insan haklarına aykırı ve adaletsiz durumlar da yaşanabilmektedir. Bununla beraber terör davalarında mahkum olmuş bazı tutukluların infaz sürecinin keyfi uzatılmasına neden olunmuştur ve bir de denetimli serbestlik hükümleri altındayken kişiyi yine tahliye etmek zordur.
İnfaz Erteleme ve Hastalık Durumları
İnfaz erteleme, sağlık sorunları yaşayan hükümlüler için önemli bir uygulamadır. Ancak bu sürecin uygulanabilmesi için tam teşekküllü devlet hastanelerinden alınacak raporlar yetersizdir mutlaka adli tıp kurumu onayına tabi olması ve raporların ve durumun ilgili kurumlarda onaylı ve belgeli olması gerekir Bu durum, hasta mahkûmların cezaevinde kalmasına neden olmakta, cezanın amacından uzaklaşılmasına ve hukuk dışı olayların gelişmesine ortam oluşturmaktadır Ayrıca İnfaz erteleme taleplerinde sadece sağlık gerekçeleri dikkate alınmakla beraber talepte de somut sebepler öne sürülmesi önemlidir Aksi durumda ilgili memur erteleme kararının gerekçesini vermeyip erteleme başvurusunu kolayca reddedebilmektedir . Bir diğer önemli konuda İnfaz ertelemede, avukatın olmaması önemli eksikliktir ve İnfaz süresi işlerken yapılacak bu tarz tüm başvurularda avukat desteği elzemdir.
Ceza İnfaz Politikası ve Uygulama Eleştirisi
İnfaz hukukunun işleyişine ve yansımalarına bakıldığında Türkiye’deki ceza politikası ‘doldur boşalt’ sistemine benzemektedir. Bu sistem, bir yandan cezaların süresini sürekli artırırken, diğer yandan bazı af veya örtülü aflarla (erken salıvermeler ve pandemi izni gibi ) mahkumların salıverilmesini sağlamaktadır. Bu durum vatandaşların hukuk sistemine ve adalete olan inancını zedelenmesine ve cezalara güvenin zedelenmesi de olmaktadır. Ceza hukukunda amaç suçlunun ıslahı olması gerekirken aslında varılmak istenen nokta siyasi çıkarımlar, baskılar ve diğer hukuk dışı yöntemlerle çıkar odaklı adalet algısını yerleştirmektedir.. Sonuç olarak denetimli serbestlik olsun , infaz ertelenmesi olsun bunların usul ve uygulamanın temel sorunlarında eşitsizlik görülmekte , kanunun amacı dışına çıkılarak , keyfilik , önyargı ve siyaset etkisi de ortaya çıkmaktadır. Bu tarz sorunlara çare olabilmek ve hak kayıplarının yaşanmasını engellemek için avukatların takibinde olan ve özen gösterilmesi gereken hassas konulardır .
Sıkça Sorulan Sorular
İnfaz hukukunun temel amaçları nelerdir?
İnfaz hukukunun temel amacı, hükümlülerin yeniden topluma kazandırılması ve suç işlemelerinin önüne geçilmesidir, yani, caydırıcılık değil ıslah hedeflemektedir.
Umut hakkı nedir ve nasıl uygulanır?
Umut hakkı, en ağır suçlardan mahkum olan kişilerin bile hayatlarının bir aşamasında serbest kalma ihtimalini yitirmemesini hedefler. İnfaz süreleri bu düşünceye uygun olarak yeniden belirlenir. Ancak istisna tutulan uygulamalar hakkaniyetle zıt durumlar oluşturmaktadır.
Denetimli serbestlikten kimler yararlanabilir?
Hapis cezasının koşullu salıverilmeye bir yıl veya daha az kalması, iyi halli olmak ve talebin bulunması şartları taşınması koşuluyla cezaevinde olmak zorunda kalmadan koşullu salıverme denetimiyle topluma katılabilir . 6 Yaşın altında çocuğu olan kadınlarda, veya kronik hastalığı olan hükümlülerin Denetimli serbestliği kapsamına girişi bazı değişiklikler gösterir.
İnfaz erteleme koşulları nelerdir?
İnfaz ertelemesi ağır sağlık sorunları , Gebelik gibi önemli görülen nedenlerden dolayı cezanın infazının geçici süreyle durdurulmasıdır. Sağlık sebepleri , adli tıp veya ilgili hastanelerin raporlarıyla belgelenmeli , 1 yıl ya da gebe kalma da doğuma kadar ertelenebilinir.
Denetimli serbestlik ihlal edilirse ne olur?
Denetimli serbestliğin şartları ihlal edilmesi veya denetim şartları kapsamında işlenmemesi gereken bir suç işlenmesi gibi hallerde serbestlik tedbiri iptal olur ve kişi geri cezaevine gönderilebilir ya da tekrar yeni ceza da görülebilir ve kişi hiçbir surette denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanamaz.
Cezaevinde İyi Hal Nasıl Değerlendirilir ?
Cezaevlerinde iyi hal durumu , çoğunlukla siyasi tutumu gözetmek kaydıyla ilgili infaz ve denetim müdürlüğündeki görevli memurlar aracılığıyla belirlenmektedir , hükümlünün sosyal faaliyetler , sicil ve sosyal hayattaki diğer etkenlere de bakılarak, kurum idarelerinde oluşturulmuş heyetçe kararlar verilmektedir avukatların sürece katılımı maalesef bulunmamaktadır.
Koşullu Salıverme’de tahliye süreci nasıl işliyor?
Koşullu salıverme sürecinde, iyi halli olmak koşuluyla kanunda belirtilen ceza sürelerinin cezaevinde geçirilmesi, daha sonra cezaevi tarafından düzenlenen idare raporuyla belirlenmesi sonrasında infaz savcılığı ya da infaz hakimi denetime tabi şekilde salıverilmeyi onaylıyor.
Anahtar Kelimeler
- İnfaz Hukuku
- Koşullu Salıverme
- Denetimli Serbestlik
- İnfaz Erteleme
- Umut Hakkı
- Cezaevi Sorunları
- Adalet Sistemi
- Hapis Cezası
- Cezaevi İdaresi
- Hükümlü Hakları
- İyi Hal Değerlendirmesi
- Sağlık Raporu
Antalya AS Hukuk & Danışmanlık Bürosu olarak, ceza hukuku ve infaz süreçlerinde müvekkillerimize etkin ve şeffaf hukuki destek sağlamaktayız. Avukat Ayşenur Kocabaş ve Avukat Sena Demircan, bu alanda karşılaşılan tüm hukuki süreçlerde yanınızdadır. Daha detaylı bilgi için bize ulaşmaktan çekinmeyiniz.