“`html
Vergi Kaçakçılığı Suçları: Soruşturma, Kovuşturma ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Antalya AS Hukuk & Danışmanlık Bürosu olarak, müvekkillerimizi vergi kaçakçılığı suçları konusunda bilgilendirmek ve bu karmaşık süreçte yanlarında olmak için bu kapsamlı makaleyi hazırladık. Avukatlarımız Ayşenur Kocabaş ve Sena Demircan, vergi kaçakçılığı suçlarının yasal boyutlarını ve soruşturma süreçlerini detaylı bir şekilde açıklayarak, haklarınızı korumanıza yardımcı olacaktır.
Vergi Kaçakçılığı Suçları Nelerdir?
Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesi, vergi kaçakçılığı suçlarını düzenlemektedir. Bu suçlar, genel olarak, vergi matrahını azaltmaya veya vergi kaçırmaya yönelik hileli davranışları kapsar. İşte başlıca vergi kaçakçılığı suçları:
- Defter, kayıt ve belgelerde hile yapmak
- Gerçek olmayan veya kayda konu olmayan kişiler adına hesap açmak
- Deftere kaydedilmesi gereken hesap ve işlemleri başka defter ve belgelere kaydetmek
- Defter ve belgeleri gizlemek veya ibraz etmemek
- Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek
- Defter, kayıt ve belgeleri yok etmek
- Belgelerin asıl veya suretlerini sahte olarak düzenlemek veya kullanmak
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmadan belge basmak veya kullanmak
Bu suçların her biri, farklı soruşturma ve kovuşturma süreçlerini beraberinde getirir. Bu nedenle, bu süreçlerin hukuki boyutlarına hakim olmak büyük önem taşır.
Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Özel Soruşturma ve Kovuşturma Yöntemleri
Vergi kaçakçılığı suçları, diğer suçlardan farklı olarak özel soruşturma ve kovuşturma yöntemlerine tabidir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:
Mütalaa (Değerlendirme) Raporu
Vergi Usul Kanunu’nun 367. maddesi gereğince, vergi kaçakçılığı suçlarından dolayı dava açılabilmesi için öncelikle mütalaa adı verilen bir değerlendirme raporunun hazırlanması gerekmektedir. Bu rapor, suçun işlenip işlenmediği ve davanın açılması için gerekli koşulların oluşup oluşmadığı konusunda bir ön inceleme niteliğindedir. Mütalaa, yargılama sürecinin en önemli adımlarından biridir.
Mütalaanın Önemi
Mütalaa, vergi incelemesi sonucunda suç teşkil eden bir fiil tespit edildiğinde, vergi inceleme raporu ve vergi tekniği raporu ile birlikte vergi suç raporu düzenlenmesi sonrası, Rapor Değerlendirme Komisyonu tarafından hazırlanır. Mütalaanın usulüne uygun olarak verilip verilmediği, özellikle genç avukat meslektaşlarımız tarafından dikkatlice incelenmelidir. Eğer mütalaa vermeye yetkili merciler tarafından düzenlenmemişse, bu durum mahkemeye mutlaka bildirilmelidir.
Soruşturma Süreci
Vergi incelemesi sonucunda, 359. madde kapsamında suç teşkil eden bir eylem tespit edildiğinde, vergi inceleme raporu, vergi tekniği raporu ve vergi suç raporu düzenlenir. Bu raporlar, mütalaa ile birlikte Cumhuriyet Savcılığına iletilir. Cumhuriyet savcısı, mütalaa doğrultusunda soruşturma başlatır veya dava açılmasını talep edebilir.
Mütalaanın Yokluğu
Mütalaa verilmemesi veya verilmeyeceğinin anlaşılması durumunda, mahkeme iddianameyi kabul etmemelidir. İddianame kabul edildikten sonra bu durum fark edilirse, mahkeme durma kararı vermek zorundadır. Mütalaa, yargılama koşulu olduğundan, eksikliği yargılamayı imkansız hale getirir ve düşme kararına yol açar.
Mütalaada Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar
Mütalaanın eksiksiz ve usulüne uygun olması için bazı zorunlu unsurları içermesi gerekir. Bu unsurlar şunlardır:
- Mütalaanın, iddianamede belirtilen suçu kapsaması.
- Sahte fatura düzenleme ve kullanma suçlarının ayrı ayrı değerlendirilmesi.
- Mütalaanın, hakkında dava açılan tüm sanıklara ilişkin olması.
- Mütalaanın, hangi takvim yılına ait eylemle ilgili düzenlendiğinin açıkça belirtilmesi.
Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Gizleme ve Sahte Belge Düzenleme/Kullanma Suçları
Vergi kaçakçılığı suçları içerisinde en sık karşılaşılan suç türleri arasında defter, kayıt ve belgeleri gizleme, sahte belge düzenleme ve kullanma suçları yer almaktadır.
Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizleme Suçu
Vergi Usul Kanunu’nun 359/A-2 maddesi kapsamında düzenlenen defter ve belgeleri gizleme suçu, vergi incelemesi için talep edilen defter ve belgelerin yetkili kişilere ibraz edilmemesi durumunda ortaya çıkar.
Suçun Oluşması İçin Gereken Koşullar
- Belgelerin, Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen 5 yıllık saklama süresi içinde olması.
- Belgelerin, vergi incelemesine yetkili kişiler tarafından usulüne uygun olarak istenmiş olması.
- Defter ve belgelerin geçerli bir mazeret veya mücbir sebep olmaksızın ibraz edilmemesi.
Mücbir Sebep Halleri
Vergi Usul Kanunu’nun 13. maddesinde mücbir sebepler, cezai sorumluluğu ortadan kaldıran nedenler olarak düzenlenmiştir. Bu haller arasında;
- Ağır kaza, hastalık veya tutuklanma
- Doğal afetler (yangın, deprem, sel)
- İrade dışı zorunlu yokluklar
- Defter ve belgelerin çalınması veya kaybolması
Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer
Kural olarak, defter ve belgeler iş yerinde incelenir. İş yerinin uygun olmaması veya mükellefin talebi üzerine inceleme Vergi Dairesi’nde de yapılabilir. Ancak, mükellefin iş yerinin uygun olmaması durumu, vergi dairesi tarafından usulüne uygun olarak belirtilmelidir. Aksi takdirde bu durum, suçun oluşmamasına sebebiyet verebilir.
Sahte Belge Düzenleme ve Kullanma Suçları
Vergi Usul Kanunu’nun 359/B maddesinde düzenlenen sahte belge düzenleme ve kullanma suçları, gerçek bir mal veya hizmet alım satımı olmaksızın, bu işlemleri varmış gibi gösteren belgelerin düzenlenmesi veya kullanılması durumunda ortaya çıkar.
Sahte Belge Tanımı
Sahte belge, gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde, varmış gibi düzenlenen belgedir. Sahte fatura ise, mal veya hizmet satışı olmadığı halde, bu işlemleri olmuş gibi gösteren bir belgedir.
Suçun Unsurları
- Belgenin sahte olarak düzenlenmesi
- Sahte belgenin kullanılması
Sahte belge düzenleme suçu için belgenin kullanılması şart değildir. Ancak, sahte belge kullanma suçu için belgenin en azından defterlere kaydedilmiş olması gereklidir.
Vergi Ziyaının Suç Unsuru Olmaması
4369 sayılı kanun ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda yapılan değişiklik sonucu, vergi ziyaı suçun unsuru olmaktan çıkarılmıştır. Bu nedenle, belge düzenlemenin veya kullanmanın kendisi suçun oluşması için yeterlidir.
Sahte Belge Düzenleme ve Kullanmada Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Belgenin tamamı veya bir kısmı sahte olabilir.
- Belgelerin asıl ve suretlerinden biri sahte olabilir.
- Belgelerin aldatma özelliğine sahip olması şart değildir.
Her Takvim Yılı İçin Ayrı Suç Olma Durumu
Yargıtay kararları ile her takvim yılında işlenen sahte fatura düzenleme veya kullanma suçunun ayrı suç kabul edilmesi uygulaması, 7394 sayılı kanunla kaldırılmıştır. Artık, vergilendirme dönemi içerisinde işlenen birden fazla suç, zincirleme suç kapsamında değerlendirilerek, tek ceza verilmektedir.
Sahte Belge Soruşturma ve Değerlendirme Yöntemleri
Sahte belge suçlarında, araştırma, inceleme ve değerlendirme yöntemleri, olayın aydınlatılması ve gerçek sorumluların belirlenmesi açısından büyük önem taşır.
Sahte Belge Düzenleme Suçunda Araştırma Yöntemleri
- Faturadaki imza ve yazıların sanığa ait olup olmadığının tespit edilmesi, gerekirse uzman raporu alınması.
- Faturaları kullanan hakkında vergi incelemesi yapılıp yapılmadığının araştırılması.
- Faturalara ilişkin daha önce açılmış davaların incelenmesi ve birleştirme imkanının değerlendirilmesi.
- Şirket yetkililerinin tanık sıfatıyla dinlenmesi ve faturaları kimden, nasıl aldıklarının sorulması.
- Faturadaki mal ve hizmetin nakliyesinin yapılıp yapılmadığının sorgulanması.
Sahte Belge Kullanma Suçunda Araştırma Yöntemleri
- Mükellefin suça konu belgedeki işlemin gerçek olduğunu ispat yükümlülüğü bulunmadığı bilinmeli.
- Suça konu faturaları düzenleyenler hakkında inceleme yapılması ve raporlarının alınması.
- Faturaları düzenleyen şirket yetkililerinin tanık sıfatıyla dinlenmesi.
- Faturadaki mal veya hizmetin gerçekten alınıp alınmadığının araştırılması.
- Ödeme şeklinin ve belgelerinin incelenmesi.
- Mal ve hizmetin nakliyesinin sorgulanması.
Önemli Ek Bilgiler
- Faturasız yapılan alımların, bir başka mükellefe ait fatura ile belgelendirilmesi, bu belgenin sahte kabul edilmesine neden olur.
- Vergi incelemesinde, defter ve belgelerin iş yerinde incelenmesi esastır. İncelemenin iş yeri dışında yapılabilmesi için istisnai durumların varlığı gereklidir.
- Defter, kayıt ve belgelerin ibraz etmeme suçu, anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesine taşınmış, ancak ihlal kararı verilmemiştir.
7394 Sayılı Yasa ile Yapılan Değişiklikler
7394 sayılı yasa ile Vergi Usul Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler, hem vergi kaçakçılığı suçlarının yaptırımını artırmış hem de soruşturma ve kovuşturma süreçlerine yenilikler getirmiştir.
Yaptırım Miktarlarının Artırılması
Suçların alt sınırları önemli oranda artırılmıştır. Örneğin, defter, kayıt ve belgeleri gizleme suçunun alt sınırı 18 aydan 3 yıla, sahte belge düzenleme suçunun alt sınırı 5 yıldan 8 yıla çıkarılmıştır.
Etkin Pişmanlık Düzenlemesi
Yeni düzenleme ile, vergi ziyaına uğratıldığını tespit edilen verginin tamamı ve diğer cezaların yarısının soruşturma aşamasında ödenmesi halinde cezada yarı oranda, kovuşturma aşamasında ödenmesi halinde ise cezada 1/3 oranında indirim yapılır. Ancak, bu indirimden yararlanabilmek için vergi mahkemesine dava açılmaması veya açılmışsa vazgeçilmesi gerekir. Bu durum, anayasal bir hakkın kullanımını sınırlandırması yönüyle tartışmalıdır.
Zincirleme Suç Hükümlerinde Değişiklik
Artık her takvim yılı için ayrı bir suç yerine, tüm yıllar tek bir suç olarak değerlendirilmekte, cezada zincirleme suç hükümleri uygulanmaktadır.
Geçici Madde ile İnfaz Aşamasındaki Dosyalar
Hüküm giymiş olup infaz aşamasında olanlar, belirli koşulları sağlamaları halinde yeni etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilirler.
İnfaz Aşamasındaki Hükümlüler İçin Getirilen Yeni Düzenlemeler
- Hüküm verilmiş olup infaz aşamasında olanlar, belirli bir süre içinde (genel olarak 1 yıl) vergi ziyaına uğratılan verginin gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı ile kesilen cezaların yarısını ödemeleri halinde indirimli ceza hükümlerinden yararlanabilecekler.
- Bu düzenlemelerden yararlanabilmek için dava açılmaması veya açılmışsa davadan vazgeçilmesi gerekiyor.
Bu durumun, hak arama özgürlüğünü kısıtlaması nedeniyle Anayasaya aykırı olduğu da tartışılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
- Mütalaa nedir ve neden önemlidir?
- Mütalaa, vergi incelemesi sonucunda tespit edilen suçların değerlendirildiği ve dava açılması için gerekli şartların belirlendiği rapordur. Yargılama koşulu olduğundan usulüne uygun olarak verilmesi önemlidir.
- Defter ve belgelerin gizlenmesi suçunda mücbir sebep halleri nelerdir?
- Ağır kaza, hastalık, doğal afetler gibi kişinin iradesi dışında gelişen ve belge ibrazını engelleyen durumlardır.
- Sahte belge düzenleme ve kullanma suçu arasındaki fark nedir?
- Sahte belge düzenleme suçu için belgenin kullanılması zorunlu değilken, kullanma suçu için belgenin en azından defterlere kaydedilmiş olması gerekir.
- 7394 sayılı yasa ile vergi kaçakçılığı suçlarında ne gibi değişiklikler olmuştur?
- Yaptırım miktarları artırılmış, etkin pişmanlık hükümleri getirilmiş ve zincirleme suç hükümleri değiştirilmiştir.
- İnfaz aşamasındaki dosyalarda yeni yasal düzenlemelerin uygulanma şartları nelerdir?
- Vergi ziyaının ve cezaların belirli bir süre içinde (genellikle 1 yıl) ödenmesi ve dava açılmaması veya açılmışsa davadan vazgeçilmesi gerekir.
Sonuç
Vergi kaçakçılığı suçları, hukuki boyutları karmaşık ve hassas bir konudur. Antalya AS Hukuk & Danışmanlık Bürosu olarak, müvekkillerimizin haklarını korumak ve bu süreçte doğru adımlar atmalarını sağlamak için deneyimli avukatlarımızla hizmetinizdeyiz. Bu makalede yer alan bilgiler, genel bir rehber niteliğinde olup, hukuki danışmanlık için mutlaka uzman bir avukata başvurmanız gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Vergi kaçakçılığı, vergi suçları, vergi incelemesi, mütalaa, sahte belge, defter gizleme, vergi Usul Kanunu, 7394 sayılı yasa, etkin pişmanlık, Antalya avukat, Ayşenur Kocabaş, Sena Demircan.
“`